توسعه ارتباطات دیجیتال و گسترش زیرساخت‌های فناوری در دهه اخیر، موجب شکل‌گیری سبک جدیدی از شرکت داری شده است. این سبک جدید از شرکت‌ها که شرکت مجازی نامیده می‌شوند، از تکنولوژی‌های ارتباطی برای به‌کارگیری توانمندی گروهی از افراد و باهدف ارائه محصول و یا خدمتی خاص استفاده می‌کنند. شرکت مجازی که ممکن است شرکتی موقتی و یا دائمی باشد، جایگاه فیزیکی مشخصی ندارد و افراد از سراسر دنیا می‌توانند باهم در موارد مختلف همکاری کنند. در این روش شرکت داری، تکنولوژی‌های ارتباطی، بعد مسافت میان اعضای مختلف شرکت را جبران می‌کنند. متداول‌ترین ابزارهای ارتباطی میان اعضا در یک شرکت مجازی عبارت‌اند از: پلتفرم‌های دورکاری، تلفن، ایمیل، فکس، پیام‌رسان‌های تصویری و …
در دهه‌های گذشته، دارایی‌های مادی شرکت، متضمن قدرت رقابتی بالای آن شرکت بود، اما در یک شرکت مجازی، دارایی‌های انسانی و قدرت اندیشه و توانمندی کارکنان شرکت است که موفقیت آن شرکت را تضمین می‌کند. معمولاً هدف از راه‌اندازی شرکت مجازی، ترکیب توانمندی‌های گروهی از افراد، برای بهره‌برداری سریع از فرصتی خاص و ارائه محصول و یا خدمتی خاص است. در این نوع شرکت، «اطلاعات» مهم‌ترین رکن شرکت است.
مهم‌ترین ویژگی یک شرکت مجازی، انعطاف‌پذیری بالای آن است. ازآنجاکه اعضای شرکت ملزم به حضور جمعی در مکان مشخصی نیستند، محدودیت‌های مکانی و زمانی برای انجام کارها از بین می‌رود.
چون کارکنان شرکت مجازی، در زمان و مکان دلخواه و بدون نظارت خاصی به انجام وظایف خود می‌پردازند، وجود اعتماد میان اعضای این شرکت‌ها، اصل بسیار مهمی برای پیشبرد امور است.
به‌طورکلی، فرآیند تعریف و پیاده‌سازی سازمان‌های مجازی یک فرآیند تدریجی و گام‌به‌گام است که اگر به‌درستی اجرا شود می‌تواند به یک مزیت رقابتی ارزشآفرین و تعیین‌کننده تبدیل شود. به همین دلیل است که در آینده، رقابت اصلی بر سر میزان مجازی بودن شرکت‌ها و سازمان‌ها شکل خواهد گرفت.
ویژگی‌های شرکت مجازی
سازمان‌ها و شرکت‌های مجازی به‌خاطر ماهیت دگرگون و انعطاف‌پذیری که دارند به‌راحتی می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند و نقاط ضعف همدیگر را پوشش دهند و کارکنان و فضای کاری‌شان را به همدیگر قرض دهند. در سازمان‌های مجازی دیگر از نیروهایی که سال‌های متمادی در یک پست مشغول به کار هستند و کارهایی تکراری و یکنواخت را انجام می‌دهند، خبری نخواهد بود. این سازمان‌ها به‌جای نیروی کار سنتی که از بهره‌وری و انگیزه پایینی برای کار برخوردار هستند، از نیروی کار متحرک، تازه‌نفس و به‌روزی بهره می‌برند که می‌توانند در یک دوره زمانی واحد در چند شرکت مختلف مشغول به کار باشند و خدمات موردنیاز آن‌ها که الزاماً مشابه و همسان نیستند را ارائه دهند.
در ادامه تعدادی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک شرکت مجازی را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
سرعت: در شرکت مجازی، سرعت بالای انجام کارها، بر توسعه‌سازمانی اولویت دارد. این شرکت‌ها بروکراسی بسیار کمتری دارند و چرخه تولید محصول در این شرکت‌ها کوتاه‌تر از شرکت‌های معمول است.
نیروی انسانی: در شرکت‌های مجازی، کیفیت نیروی انسانی به‌کارگرفته‌شده اهمیت بسزایی دارد. در این نوع شرکت‌ها، داشتن تعداد کمتری نیروی انسانی که در عوض مهارت و توانمندی بالاتری داشته باشند، در اولویت است.
آزادی عمل: ازآنجاکه اینترنت بستر فعالیت کارکنان شرکت مجازی است، اعضای این شرکت‌ها، آزادی عمل زیادی در انجام وظایف خود دارند.
ارتباطات: در شرکت مجازی، وجود ارتباطات گسترده و قوی اهمیت بسیار زیادی دارد. منظور از ارتباطات، تنها ارتباط اعضای درون سازمان با یکدیگر نیست. بلکه اعضای سازمان باید بتوانند با بخش‌های خارج از شرکت نیز ارتباطات کافی داشته باشند تا در مواقع لازم بتوانند به‌سرعت از این ارتباطات برای پیشبرد اهداف شرکت استفاده کنند.
در جدول زیر، برخی دیگر از ویژگی‌های خاص شرکت مجازی را در مقایسه با شرکت‌های معمولی مورد بررسی قرار می‌دهیم:
| سازمان‌های مجازی | سازمان‌های کنونی | ویژگی‌ها |
| رشد فردی | امنیت | توقعات شغلی |
| اطلاعات و متخصصان سازمان | دارائی‌های فیزیکی | منابع |
| انعطاف‌پذیر | ثابت | سبک مدیریت |
| سازندگی و بالندگی | رقابت کردن | انگیزه |
| پایین‌به‌بالا | بالابه‌پایین | استراتژی |
| در زمان حقیقی | به‌صورت فصلی | امور مالی |
مزایای شرکت مجازی
برخی از مهم‌ترین مزیت‌هایی که به‌واسطه مجازی شدن شرکت‌ها ایجاد می‌گردد عبارت‌اند از:
- ازآنجاکه این شرکت‌ها مقر فیزیکی مشخصی ندارند و نیازی به تهیه تجهیزات اداری برای کارکنان نیست، هزینه‌های شرکت به میزان فراوانی کاهش می‌یابد.
- عدم نیاز به حضور فیزیکی افراد، باعث می‌شود هماهنگی برای برگزاری جلسات راحت‌تر انجام شود و در موارد لازم افراد به‌سرعت بتوانند از طریق ویدئوکنفرانس دور هم جمع شوند.
- هزینه‌های رفت‌وآمد کارکنان و دیگر هزینه‌های جانبی ناشی از حضور در دفاتر کاری حذف می‌شوند و این باعث بهبود خالص درآمد کارکنان می‌شود.
- بهره‌وری کارکنان به دلیل آزادی عملی که در اختیار آن‌ها قرار گرفته افزایش می‌یابد.
- به دلیل آزادی عمل زیاد کارکنان، امکان بروز نوآوری و خلاقیت افزایش می‌یابد.
- انرژی شرکت صرف پروسه‌های اداری و تکراری نشده و در عوض بر فکر و سرمایه انسانی تمرکز بیشتری می‌شود.
- به دلیل ماهیت فیزیکی غیرمتمرکز شرکت، احتمال اختلال در فعالیت‌های شرکت به دلیل بلایای طبیعی، حوادث فیزیکی، سرقت و … به حداقل می‌رسد.
- رفع الزام حضور فیزیکی افراد در یک محل مشخص، باعث کاهش ترددهای شهری، کاهش ترافیک و کمک به محیط‌زیست می‌شود.
معایب شرکت مجازی
- باتوجه‌به انجام کارها از منزل و یا محل‌هایی غیر از محل کار، احتمال انزوای اجتماعی کارکنان افزایش می‌یابد.
- نبود مرز مشخص میان زندگی کاری و زندگی شخصی باعث کلافگی و استرس کارکنان می‌شود.
- امکان نظارت بر عملکرد کارکنان دشوار است و ممکن است زحمات برخی کارکنان نادیده گرفته شوند.
- به دلیل عدم اجتماع فیزیکی کارکنان در کنار هم ارتباط حسی میان اعضای شرکت اندکی مشکل می‌شود.
- نداشتن حضور فیزیکی در محل شرکت باعث می‌شود حس تعلق و تعهد کارکنان به سازمان کاهش یابد و با پیشنهاد‌های بالاتر به‌راحتی شرکت را ترک می‌کنند.
- افرادی که مهارت و توانمندی کمتری دارند، به‌مرور به حاشیه رانده می‌شوند.
- احتمال بروز چالش‌های روانی میان کارکنان و مدیران افزایش می‌یابد.
مقاله پیشنهادی : خدمات دورکاری برای چه شرکت‌ها و کدام گروه های شغلی مناسب‌تر است؟
مثال‌هایی از چند شرکت مجازی
صرفه‌جویی در هزینه‌ها یکی از مهم‌ترین مزایای اجرای مجازی‌سازی در شرکت‌هاست. بر اساس گزارش اکونومیست، شرکت AT&T غول مخابراتی جهان، اعلام کرده است که در یک فاصله هفت‌ساله توانسته از طریق مجازی‌سازی تعدادی از بخش‌های اداری خود، بیش از پانصد میلیون دلار صرفه‌جویی کند.
در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های بزرگ در سراسر دنیا، بخش‌هایی از سازمان خود را مجازی‌سازی کرده و در قالب یک شرکت مجازی فعالیت می‌کنند. شرکت‌هایی همچون IBM، جنرال الکتریک، مایکروسافت، نایکی، ریبوک، دل، شرکت فیلم‌سازی فاکس قرن بیستم و… اشکال مختلف سازمان‌های مجازی را برگزیدند و در این راه بسیار موفق نیز بودهاند.
باید دانست که سازمان‌های مجازی تنها به بخش خدمات و فناوری‌های نوین محدود نشده و در تمام بخش‌های صنعتی و تولیدی نیز قابل پیاده شدن خواهد بود. به زبان روشن‌تر، یک شرکت تولیدی مجازی درآن‌واحد هم می‌تواند محصولات مختلفی را تولید کند و هم یک سری خدمات را به مشتریانش ارائه دهد. شرکت انگلیسی ویرژین نمونه‌ای از چنین شرکت‌هایی است که هم در بخش راهآهن و حمل‌ونقل ریلی فعالیت می‌کند و هم یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات مالی و بازنشستگی است که این ترکیب تنها به دلیل مجازی بودن بسیاری از بخش‌های آن تحقق‌یافته است.
جمع‌بندی
روند توسعه روزافزون و ورود ابزارهای ارتباطی جدید و پیشرفته به دنیای ارتباطی انسان‌ها، نشان می‌دهد که به‌زودی بخش زیادی از تعاملات فیزیکی افراد با تعامل از طریق ابزارهای ارتباطی دیجیتال جایگزین خواهد شد. این امر به زندگی عمومی افراد محدود نخواهد بود و دنیای کسب‌وکارها را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. درنتیجه احتمالاً در سال‌های پیش رو، شاهد افزایش فراوان راه‌اندازی و اداره شرکت‌ها به‌صورت مجازی باشیم. در یک شرکت مجازی، سلسله‌مراتب سازمانی به حداقل خواهد رسید و روابط اعضای سازمان با یکدیگر حالتی نیمه پایدار خواهد داشت.
اولویت کارکنان در سال‌های آتی، از داشتن امنیت شغلی به داشتن انعطاف‌پذیری بالا، آزادی عمل بالا و امکان رشد فردی در آن موقعیت شغلی تغییر خواهد کرد؛ همچنین کارفرمایان به‌جای به‌کارگیری شیوه‌های مدیریتی خشک و ثابت، بر استخدام کارکنانی بامهارت بالا و دادن آزادی عمل به آن‌ها تمرکز خواهند کرد. به نظر می‌رسد در دهه پیش رو، افراد دیگر تمایل چندانی به حضور فیزیکی در محل کار نداشته باشند و با همکاری شرکت‌های مجازی، بتوانند از خانه کارها و وظایف خود را انجام دهند و هم‌زمان در چند پروژه مشارکت فعال داشته باشند. درنهایت باید گفت که در یک سازمان مجازی، کارکنان سازمان تا حد زیادی «خود مدیر» و «خود ناظر» هستند و کارکرد اصلی مدیریت در این‌چنین سازمان‌هایی پس از گرد هم آوردن افراد متخصص و مناسب، رهبری کردن آن‌هاست نه مدیریت آن‌ها.
این مقاله را به اشتراک بگذرید
