امروزه برخورداری از مکانیزم Disaster Recovery یا به اختصار DR در هر کسب‌وکاری بسیار حیاتی ست. عمدتا در بسیاری از شرکت‌ها تا به امروز قدم‌های بزرگی برای رفتن به سمت اطمینان از DR موفق برداشته نشده است؛ هرچند استانداردها و خط‌مشی‌های بسیاری در این باره وجود دارد که می‌تواند ما را در این مسیر راهنمایی کند ولی اولین لازمه این حرکت ایجاد هسته تیم Disaster Recovery است که متشکل از همه افراد مرتبط با فرایند DR خواهد بود.
فضای ابری چه نقشی در بازیابی اطلاعات در شرایط بحرانی دارد؟
تیم Disaster Recovery چیست؟
تیم Disaster Recovery گروهی از افرادیست که بر برنامه‌ریزی، اجرا، نگهداری، ممیزی و آزمایش تداوم کسب‌وکار سازمان و رویه‌های Disaster Recovery متمرکز هستند.
DR حوزه‌ای از برنامه‌ریزی امنیتی است که بر روی توانمند ساختن کسب‌وکار برای حفظ یا از سرگیری سریع عملکردهای حیاتی پس از یک فاجعه طبیعی یا ناشی از عملکرد انسان فعالیت مستمر دارد.
وجود تیمی متمرکز بر DR تضمین می‌کند که زمان پاسخ و آسیب به منابع اطلاعاتی و حیات کسب‌وکار به حداقل برسد.
تداوم کسب‌وکار و بازیابی از بلایا (Business Continuity , Disaster Recovery) یا BCDR اغلب با هم در یک دسته‌بندی قرار می‌گیرند. هدف DR بر حفظ داده‌ها و ذخیره‌سازی اطلاعات متمرکز است تا این اطمینان را به کسب‌وکار دهد که پس از یک فاجعه به راحتی بر آن غلبه پیدا خواهد کرد و Business Continuity شامل مدیریت ریسک، نظارت و برنامه‌ریزی است که یک سازمان برای عملیاتی ماندن در طی زمان یک اختلال نیاز دارد.
عناصر متعددی برای یک طرح کامل BCDR وجود دارد و داشتن یک تیم تعیین‌شده برای پوشش این اهداف می‌تواند به ما اطمینان دهد که هیچ چیزی از قلم نیفتاده است و همه چیز تحت کنترل خواهد بود.
ساخت تیم Disaster Recovery: نقش‌ها، مسئولیت‌ها و بهترین شیوه‌ها
هنگامی که فاجعه رخ می‌دهد، خواه به دلیل قطع برق، بلایای طبیعی یا هر شکل دیگری که به از دست دادن داده‌ها منجر شود، تیم Disaster Recovery نقشی اساسی در تضمین تداوم عملیات حیاتی کسب‌وکار ایفا می‌کند.
در اینجا، به نقش‌های کلیدی، مسئولیت‌ها و بهترین شیوه‌ها برای ایجاد یک تیم بازیابی بلایا در کسب‌وکارهای فناوری اطلاعات خواهیم پرداخت.
تعریف نقش‌ها و مسئولیت‌ها
رهبر تیم: در خط مقدم یک تیم Disaster Recovery، رهبر تیم قرار دارد که دانش، تجربه و مهارت‌های رهبری مورد نیاز برای مدیریت موثر فرآیند بازیابی را دارد. رهبر تیم باید درک کاملی از برنامه‌ریزی، رویه‌ها و فناوری‌های بازیابی بلایا داشته باشد. آنها مسئول موارد زیر هستند:
- توسعه و اجرای طرح‌های DR، حصول اطمینان از هم‌سویی آن با اهداف تجاری کسب‌وکار؛
- هماهنگی با تصمیم‌گیرندگان کلیدی، از جمله سهامداران، مدیران اجرایی و سرپرست‌های بخش‌های مختلف برای تعیین هدف زمان بازیابی (RTO) و هدف نقطه بازیابی (RPO)؛
- نظارت بر روند کلی بهبود شرایط DR، گرفتن تصمیمات ضروری در طول بحران و اطمینان از همکاری یکپارچه بین اعضای تیم.
متخصصان فنی: تیم Disaster Recovery باید شامل متخصصان فنی با مجموعه مهارت‌های لازم باشد که حوزه‌هایی مانند زیرساخت شبکه و پردازش، ذخیره‌سازی، مدیریت سیستم‌ها، مدیریت مرکز داده، مدیریت پایگاه داده و امنیت در همه ابعاد را پوشش می‌دهد.
هر متخصص DR نقش‌های خاصی در تیم Disaster Recovery خواهد داشت، از جمله:
- ارزیابی تأثیر یک فاجعه بر سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی حیاتی؛
- طراحی و پیاده‌سازی استراتژی‌های پشتیبان‌گیری و بازیابی، سناریوهای Mirroring و Replication در خارج از سایت و زیرساخت‌های redundant؛
- انجام تست‌ها و شبیه‌سازی و مانورهای منظم برای تایید اثربخشی طرح‌ها؛
- نظارت و مدیریت فرآیند بازیابی برای اطمینان از بازیابی عملیات به وضعیت عادی در RTO تعریف‌شده.
هماهنگ کننده ارتباطات: ارتباط موثر در طول فرآیند DR برای اطمینان از هماهنگی و به‌روزرسانی یکپارچه برای ذینفعان حیاتی است. هماهنگ‌کننده ارتباط نقش مهمی در حفظ کانال‌های باز ارتباط دارد. مسئولیت‌های آنها عبارتند از:
- ایجاد و حفظ کانال‌های ارتباطی اولیه و ثانویه مانند ایمیل، تلفن و بسترهای همکاری کارآمد؛
- هماهنگی با رهبران، سهامداران، سرپرستان بخش‌های مختلف، مدیران اجرایی و فروشندگان، برای انتقال وضعیت پیشرفت بازیابی و اطلاع‌رسانی صحیح از وضعیت DR در سطح کسب‌وکار؛
- تسهیل و برگزاری جلسات منظم تیم و جلسات توجیهی برای اشتراک‌گذاری اطلاعات، رسیدگی به چالش‌ها و یادگیری از تجربیات گذشته.
وظایف کلیدی تیم Disaster Recovery
1. تهیه طرح جامع Disaster Recovery
یک طرح خوب برای DR، پایه و اساس یک تیم بازیابی موثر است. ملاحظات کلیدی در ایجاد طرح عبارتند از:
- شناسایی سیستم‌ها و داده‌های حیاتی: برای شناسایی سیستم‌ها و داده‌هایی که برای عملیات سازمان حیاتی هستند، تجزیه و تحلیلی کامل از تأثیر تجاری مورد نیاز است.
- ایجاد استراتژی‌های پشتیبان‌گیری و بازیابی: مکانیسم‌های پشتیبان‌گیری کارآمد، با در نظر گرفتن الزام ذخیره‌سازی خارج از سایت، زیرساخت‌های Redundant و گزینه‌های Cloud DR.
- مستندسازی مراحل بازیابی گام‌به‌گام فاجعه: مستندسازی شفاف و دقیق روند بازیابی هر سیستم حیاتی از جمله توالی اقدامات مورد نیاز برای بازگرداندن عملیات عادی.
2. تست‌ها و مانورها و به‌روزرسانی و بهبود منظم طرح Disaster Recovery
طرح جامع DR یک سند ثابت نیست، بلکه یک سند در حال تکامل است. آزمایش و به‌روزرسانی منظم برای اطمینان از اثربخشی آن بسیار مهم است. بهترین شیوه‌ها عبارتند از:
- شبیه‌سازی سناریوهای مختلف فاجعه: انجام آزمایش‌های جامع از جمله بازیابی داده‌ها، بازیابی سیستم‌ها و بررسی و پیش‌بینی عواملی که می‌تواند منجر به فاجعه گردد، برای تأیید کارایی طرح بازیابی.
- ارزیابی و پالایش طرح: لازم است نتایج تست‌ها تجزیه‌و‌تحلیل گردند، زمینه‌های بهبود را شناسایی کرده و برنامه DR بر اساس آن به‌روزرسانی شود تا هرگونه کاستی در طرح فعلی برطرف شود.
بهترین شیوه‌ها در همکاری و ارتباطات
۱. ایجاد کانال‌های ارتباطی شفاف و آزموده‌شده
ارتباط موثر سنگ بنای تلاش‌های موفق DR است. ایجاد کانال‌ها و پروتکل‌های ارتباطی روشن بسیار مهم است، مانند:
- تعیین روش‌های ارتباطی اولیه و ثانویه: اطمینان حاصل کنیم که اعضای تیم می‌توانند به سرعت و به طور موثر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و اگر یک کانال ارتباطی از دسترس خارج شود کانال‌های ثانویه در دسترس خواهند بود.
- استفاده از فناوری برای دورکاری: نمی‌توان انتظار داشت همه افراد مرتبط در بازیابی، در زمان فاجعه در محل شرکت حضور داشته باشند؛ پس به‌کارگیری پلتفرم‌ها و ابزارهای همکاری آنلاین و چابک برای تسهیل ارتباطات، امکان اشتراک‌گذاری فایل‌ها، مستندات، ابزارها و مدیریت فرایند جامع DR، به‌ویژه در طول تلاش‌ها برای بازیابی از راه دور یا استفاده حیاتی هستند.
۲. برگزاری جلسات منظم تیمی و جلسات توجیهی
جلسات منظم تیم و جلسات توجیهی برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات، رسیدگی به چالش‌ها و بهبود پاسخ‌های بازیابی آینده ضروری است. بهترین شیوه‌ها عبارتند از:
- اشتراک‌گذاری، به‌روزرسانی‌ها و چالش‌های پیشرفت: لازم است اعضای تیم در مورد پیشرفت بهبودی مطلع گردند، در مورد موانع پیش‌آمده بحث کنند و پیشنهادات یا کمک‌های خود را ارائه دهند.
- یادگیری از تجربیات گذشته: باید جلسات ارزیابی فرایندهای انجام‌شده پس از یک عملیات بازیابی برای شناسایی زمینه‌های بهبود، بحث در مورد درس‌های آموخته‌شده و به‌روزرسانی برنامه بهینه‌سازی بر اساس آن برگزار کنند.
برنامه‌ریزی تداوم کسب‌وکار
۱. هماهنگی با تمام ذینفعان
هماهنگی‌ها و همکاری‌ها در بازیابی بلایا فراتر از بخش فناوری اطلاعات است. همکاری با سایر بخش‌ها و سهامداران برای اطمینان از تداوم کسب‌وکار بسیار مهم است. شیوه‌های کلیدی عبارتند از:
- درک اولویت‌ها و وابستگی‌های کسب‌وکار: باید با سرپرست‌های بخش‌های مختلف و مدیران اجرایی برای شناسایی فرآیندهای مهم کسب‌وکار و وابستگی‌های آنها به سیستم‌های فناوری اطلاعات تعامل ایجاد شود.
- همکاری برای تلاش‌های بازیابی گسترده: باید کانال‌های ارتباطی را با بخش‌های دیگر مانند منابع انسانی، امور مالی و پشتیبانی مشتری ایجاد شود تا هماهنگی در زمان بازیابی را هماهنگ و اطلاع‌رسانی کنیم و اختلالات را به حداقل برسد.
۲. به کارگیری از کارشناسان خبره از بیرون از سازمان
در برخی موارد، متخصصان و منابع بیرونی ممکن است برای افزایش قابلیت‌های تیم بازیابی فاجعه داخلی لازم باشد. لازم است شیوه‌های زیر را در نظر بگیریم:
- ارزیابی نیاز به تخصص بیرونی: ارزیابی کنیم که مهارت‌ها یا فناوری‌های خاص بازیابی بلایا به بهترین شکل ممکن هماهنگ و تدوین شده باشند.
- عقد قراردادهای پشتیبانی پیشرفته: با فروشندگان یا ارائه‌دهندگان خدمات شخص ثالث که می‌توانند در طول بحران پشتیبانی بیشتری ارائه دهند، تعامل داشته باشیم و قرارداد و توافقات لازم را از پیش انجام داده دهیم.
پرداختن به چالش‌های احتمالی
1. مقابله با موقعیت‌های پر استرس
در طول یک فاجعه، استرس تیم بازیابی می‌تواند بسیار زیاد باشد. اجرای تکنیک های مدیریت استرس و حمایت از سلامت روانی اعضای تیم ضروری است. در چنین شرایطی به موارد زیر نیاز خواهیم داشت:
- آموزش مدیریت استرس: با استفاده از متخصصین خدمات مشاوره به اعضای تیم برای مقابله با موقعیت‌های پرفشار آمادگی‌های لازم را آموزش دهیم.
- ترویج محیط کاری حمایتی: باید فرهنگ همکاری، همدلی و ارتباطات تقویت شود تا اطمینان حاصل کنیم که اعضای تیم احساس حمایت کرده و می‌توانند در مواقع سخت به یکدیگر تکیه کنند.
2. رفع محدودیت‌های منابع
محدودیت یا نبود منابع لازم می‌تواند چالش‌های بزرگی را در طول فرآیند بازیابی ایجاد کند. با تامین منابع مورد نیاز از طریق برنامه‌ریزی کارآمد و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های لازم، این محدودیت‌ها را کاهش دهید. شیوه‌های زیر را در نظر بگیرید:
- تامین منابع لازم به منظور جایگزینی با منابع از دست رفته: با اولویت‌بندی سیستم‌ها و داده‌های حیاتی و تخصیص موثر منابع، فرآیند بازیابی را برنامه‌ریزی کنید.
- جذب حمایت از سرمایه‌گذاری‌های لازم: برای تخصیص منابع کافی جهت تقویت قابلیت‌های بازیابی بلایا، مانند خرابی‌های سخت‌افزار، نرم‌افزار یا پرسنل اضافی، مدیریت را آگاه کنید که سرمایه‌گذاری چه منافع و عدم سرمایه‌گذاری چه خطراتی را در پی خواهد داشت.
نتیجه
ایجاد یک تیم Disaster Recovery در بخش فناوری اطلاعات گامی حیاتی در جهت اطمینان از تداوم کسب‌وکار در مواجهه با اختلالات احتمالی است. با تعریف نقش‌ها و مسئولیت‌ها، اجرای بهترین شیوه‌ها، تقویت همکاری و ارتباطات موثر، تیم ما برای بازیابی سریع و حفظ عملیات عادی در هنگام وقوع فاجعه به خوبی آماده می‌شود. به یاد داشته باشیم، یک برنامه قوی برای بازیابی فاجعه، آزمایش منظم و آموزش مداوم ارکان یک تیم بازیابی موفق هستند. با سرمایه‌گذاری بر روی جنبه‌های کلیدی و پایه می‌توانیم از انعطاف‌پذیری و قابلیت اعتماد فرایندهای خود در یک عملیات بازیابی بلایا اطمینان حاصل کنیم.
این مقاله را به اشتراک بگذرید
