واژه ابر در گذشته به صورت امروز کاربرد نداشت و بیشتر در صنعت مخابرات بکار برده می شد. بعد از همه گیر شدن اینترنت این واژه وارد صنعت نرم افزار گردید و با ظهور تکنولوژی رایانش ابری، کاربرد آن روز به روز بیشتر شد. دهه اول قرن 21 آغاز شکوفایی تکنولوژی رایانش ابری بود. در این مقاله به بررسی تاریخچه رایانش ابری و معرفی پرچم داران این حوزه و تغییراتی که با ظهور این تکنولوژی در سازمان‌ها ایجاد شده است، می پردازیم.
قبل از ورود به تاریخچه رایانش ابری، خوب است تعریف کوتاهی از آن داشته باشیم. طبق تعریف Forrester رایانش ابری رایانشی است که سرویس نرم‌افزار یا زیرساخت را از طریق فناوری اینترنت به صورت “پرداخت بر اساس میزان استفاده” ارائه می‌دهد که این سرویس معمولا این مشخصه ها را دارد:
- سلف سرویس
- دسترسی به سرویس بدون محدودیت جغرافیایی
- اتعطاف پذیری بالا در منابع و اجزای تشکیل دهنده سرویس
- Pay As You Go
ببینیم که این سرویس از چه زمان و چگونه شکل گرفت؟
تاریخچه رایانش ابری:
ایده رایانش ابری به سال 1950 برمی گردد. دهه 50 زمانی بود که قیمت خرید یک دستگاه کامپیوتر بسیار زیاد بود تا جایی که برای خیلی از شرکت ها اختصاص دادن یک کامپیوتر به هر نفر مقرون به صرفه نبود. در این شرایط خبر امکان استفاده مشترک پرسنل از یک کامپیوتر، انقلابی به پا کرد.
سالهای ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ آغاز بنای سرویس ابری:
در دهه 1960، پرفسور جان مک کارتی (John McCarthy) “تئوری تقسیم زمان” (theory of time-sharing ) را مطرح کرد. طبق این تئوری، یک سیستم می توانست به چندین کاربر در یک لحظه سرویس دهد. تئوری تقسیم زمان پایه مفهومی است که امروزه به عنوان رایانش ابری می شناسیم.
پرفسور جان مک کارتی (دانشمند حوزه کامپیوتر و هوش مصنوعی) چنین پیش بینی کرد ” رایانش ابری ممکن است روزی به عنوان یکی از صنایع همگانی استفاده شود”.
در حدود ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ مکانیزمهایی پیاده سازی شد که از طریق آنها کاربران می توانستند اطلاعات مورد نیاز خود را از یک سرویس مرکزی دریافت نموده و در ترمینال رایانه خود مشاهده کنند. به این سرویس های مرکزی Hosted application گفته می شد. در سال 1966 پارک هیل داگلاس در کتابی با عنوان «مشکل صنعت همگانی رایانه» تمام ویژگی‌های امروز رایانش ابری را به همراه مقایسه با صنعت برق و شکل‌های مصرف عمومی و خصوصی و انجمنی موردبررسی قرار داد.
واژه ابر در گذشته به صورت امروز کاربرد نداشت و در واقع این واژه بر گرفته از صنعت تلفن است به این ترتیب که کمپانی‌های ارتباطات راه دور که تا دهه ۱۹۹۰ تنها خطوط نقطه به نقطه اختصاصی ارائه می‌کردند، شروع به ارائه شبکه‌های خصوصی مجازی با کیفیتی مشابه و قیمتهای کمتر نمودند. نماد ابر برای نمایش شبکه های مخابراتی بکار گرفته می‌شد.
در دهه 1990، انقلابی در حرکت شرکت ها از حوزه شبکه های نقطه به نقطه (point-to-point data) به خدمات شبکه خصوصی مجازی (virtual private network services) اتفاق افتاد. شرکت ها قادر به فراهم کردن یک زیرساخت فیزیکی واحد شدند که به چندین کاربر امکان دسترسی مشترک می داد. این باعث شد تا شرکت ها بتوانند بر روی بهبود کارایی پهنای باند خود تمرکز و در هزینه ها صرفه جویی کنند.
در اواخر دهه 1990 یک شرکت نرم افزاری آمریکایی به نام Salesforce شروع به فعالیت کرد که حوزه فعالیت آن ، تبدیل اپلیکشین های جامع و کاربردی سازمان ها به نرم افزار تحت وب بود . فعالیت این شرکت شروعی بود تا سازمان ها بتوانند محوریت فعالیت خود را توسط یک نرم افزار و به صورت یکپارچه بر روی یک بستر شبکه عمومی ( اینترنت ) انجام دهند.
اولین تعریف شناخته شده از رایانش ابری در سال 1997 توسط پروفسور رامناث چلاپا (Professor Ramnath Chellapa ) در دالاس شکل گرفت. وی رایانش ابری را “یک الگوی محاسباتی که مرزهای آن را منطق اقتصادی بیش از منطق فنی مشخص می کند”، تعریف کرد.
در 1999 نرم افزار های مجازی سازی مانند VMware به بازار آمدند که توانستند چندین سیستم عامل را در یک سیستم عامل میزبان قرار بدهند و هریک را به صورت جداگانه سرویس دهی کنند.
حباب دات کام:
دهه اول قرن 21 آغاز شکوفایی تکنولوژی رایانش ابری بود. سایت آمازون همانند خیلی از شرکت های دیگر در خلال سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ میلادی با رشد سریع ارزش مالی ناشی از رشد بخش اینترنت و شاخه‌های مرتبط با آن مواجه شد. این رشد را حباب دات-کام نامیدند.
در آن زمان اغلب شبکه‌های رایانه‌ای در بیشتر اوقات تنها از ۱۰٪ ظرفیت خود استفاده می کردند و مابقی ظرفیت برای دوره‌های کوتاه اوج مصرف در نظر گرفته می شد. آمازون دریافت که با تغییر مرکز داده‌های خود و با معماری ابر می‌تواند بازده داخلی خود را بهبود بخشد. آمازون از سال ۲۰۰۶ امکان دسترسی به سامانه خود از طریق وب سرویس‌های آمازون را بر پایه رایانش همگانی ارائه کرد. رایانش همگانی (Utility Computing) مدل کسب‌وکاری است که بر اساس آن یک شرکت پشتیبانی یک بخش یا تمامی منابع رایانه‌ای خود را به شرکت دیگری برون‌سپاری می‌کند.
در سال ۲۰۰۷، گوگل و آی بی ام به همراه چند دانشگاه پروژه‌ای، تحقیقاتی در مقیاسی بزرگ را در زمینه رایانش ابری آغاز نمودند.
در اواسط سال ۲۰۰۸ شرکت گارتنر متوجه وجود موقعیتی در رایانش ابری شد که برای «شکل دهی ارتباط بین مصرف‌کنندگان خدمات فناوری اطلاعات، بین آنهایی که این سرویس‌ها را مصرف می‌کنند و آنها که این سرویس‌ها را می‌فروشند» به‌وجود می‌آید.
مهمترین نقاط عطف:
1999: شرکت Salesforce
توانایی استفاده از یک وب سایت ساده در اینترنت برای ارائه برنامه های کاربردی در سطح شرکت را ایجاد کرد.
- 2002: وب سرویس آمازون
دارای چندین سرویس خرده فروشی مبتنی بر ابر که شامل ذخیره سازی و محاسبه داده ها هستند
- 2006: ابر محاسبه الاستیک آمازون (Amazon’s Elastic Compute Cloud) – EC2 – اولین ابر عمومی
شرکت های کوچک را قادر به اجاره کامپیوترهایی کرد که برنامه های خود را میزبانی و اجرا می کنند.
- 2006: گوگل برنامه Google Docs را راه اندازی کرد
کاربران می توانستند مستقیما از رایانش ابری برای اشتراک اسناد استفاده کنند.
- 2007: دراپ باکس (Dropbox)
این سرویس میزبانی فایل را یک دانشجوی MIT ایجاد کرد که ذخیره سازی و همگام سازی فایل ها را ارائه می دهد
- 2009: ابزارهای گوگل – نمونه ای از ابزارهای مرورگر
ویندوز ازور (Windows Azure) – پلتفرم رایانش ابری مایکروسافت ارائه شد.
در سالهای 2008 تا 2009، تمرکز صنایع بر روی ایجاد ابر خصوصی بود. ابر خصوصی یعنی زیرساخت (زیرساخت، ذخیره سازی، شبکه) کاملا متعلق به یک سازمان است. اشکال عمده این روش آن بود که شرکت مسئول کل مدیریت و نگهداری زیرساخت است. در صورتیکه در ابر عمومی، سازمان بخشی از فضای به اشتراک گذاری شده با سایر سازمان ها را خریداری می کند. در این شرایط ، شرکت هیچ مسئولیتی در قبال نگهداشت زیرساخت ندارد. اما یکی از نگرانی ها امنیت داده ها بود.
در سالهای 2009 تا 2010 جنبش های متن باز قوت گرفتند. جنبش متن باز (open source movement )، جنبشی است که از در دسترس بودن کد منبع نرم افزار برای عموم حمایت می کند. افراد جنبش معتقد بودند که بهترین نرم افزار از همکاری بسیاری از برنامه نویسان که برای تولید برنامه هایی با کیفیت بالا با هم کار می کنند، بدست می آید. این موضوع سبب شد اکثر سیستم عامل های جدید ابری در سالهای 2009 تا 2010 منبع باز (open source) باشند.
امروزه رایانش ابری رو به رشد است. در ابتدای آوریل 2016، از هر 5 شرکت 1 شرکت از رایانش ابری استفاده می کردند. بر همین اساس، طبق نظرسنجی انجام شده از صاحب نظران فناوری اطلاعات، 80 درصد بودجه فناوری اطلاعات سازمان آنها طی سال های بعد به خدمات مرتبط با رایانش ابری اختصاص یافت.
این نشان می دهد با اینکه رایانش ابری یک محصول جدید است ولی مورد اقبال همگانی می باشد.
شاید در گذشته فن آوری اطلاعات یک ابزار کمکی برای کسب و کار ها بود ولی امروزه به جزء اصلی آن تبدیل شده و تولید کالا یا ارائه خدمات بدون آن ممکن نیست. به عنوان مثال می توان به گوشی های هوشمند و یا طیف گسترده ای از برنامه های کاربردی در زندگی مثل اسناد گوگل و جیمیل(Gmail)، واتس اپ (WhatsApp) و … اشاره کرد که آگاهانه یا ناآگانه از آن ها استفاده می کنیم.
رایانش ابری مدل رایانشی بر پایه شبکه‌های رایانه‌ای مانند اینترنت است که الگویی تازه برای عرضه، مصرف و تحویل خدمات رایانشی (شامل زیرساخت، نرم‌افزار، بستر، و سایر منابع رایانشی) با به‌کارگیری شبکه ارائه می‌کند. «رایانش ابری» از ترکیب دو کلمه رایانش و ابر ایجاد شده‌است. اساساً ، رایانش ابری نوعی برون سپاری نرم افزار ، ذخیره داده و پردازش است. کاربران با ورود به سیستم از هر دستگاهی که به اینترنت متصل است به برنامه ها و پرونده های خود دسترسی پیدا می کنند.
برنامه ها توسط یک شرکت بیرونی پشتیبانی می شوند و به جای هارد درایو، کاربرها در یک شبکه و مرکز داده امن قرار می گیرند. نرم افزارها و پلتفرم ها به صورت متوالی و حداکثر تاثیرگذاری به روز رسانی می شوند و کاربران به جای پرداخت هزینه زیاد، به صورت ماهانه و بر اساس میزان مصرف پرداخت می کنند. از آنجا که کاربران از راه دور از مرکز داده استفاده می کنند، در صورت افزایش فعالیت ها، امکان افزایش ظرفیت به آسانی مهیاست.
زندگی قبل از استفاده از رایانش ابری چگونه بود؟
شاید یادتان نباشد که زمانی یکی از روش های انتقال اطلاعات، اتصال کابلی بود و در صورتی می توانستیم فایلی را از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر منتقل کنیم که توسط یک کابل به هم متصل می شدند و نرم افزارها باید به صورت دستی نصب و بروزرسانی می شد. شرکت ها به خاطر حجم بالای اطلاعاتی که داشتند مجبور به خرید کامپیوتر ها و سرورهای زیاد و بزرگی بودند.
قبل از رایانش ابری شرکت ها با مشکلات زیادی مواجه بودند. مثلا:
- سرورهای بزرگ و گران قیمت
شرکت ها نیاز به سرورهای بزرگ و حجیم و اتاق سرور با هزینه بالا داشتند.
- پشتیبانی تخصصی داخلی
شرکت ها مجبور به استخدام نیروهای پشتیبانی متخصص بودند.
- محافظت از داده
کاربرها مجبور بودند دائما بک آپ دستی بگیرند.
- عدم دسترسی به دلیل محدودیت های جغرافیایی
کاربران و مدیران شرکت ها مجبور بودند حضور فیزیکی داشته باشند و از راه دور و زمان مسافرت قادر به کار با سیستم ها نبودند.
- تعویض سخت افزارهای قدیمی
شرکت ها مجبور به بروزرسانی سخت افزارها و نصب نرم افزارهای جدید بودند.
- از دست دادن اطلاعات
ترس همیشگی مدیران به از دست دادن اطلاعات در اثر بلایای طبیعی یا اتفاقات پیش بینی نشده وجود داشت.
- نسخه های کپی اسناد
کاربرها مجبور به ایجاد نسخه های متعدد از کارهای در جریان بودند و امکان کار همزمان بر روی یک نسخه وجود نداشت.
کسب و کار های سنتی همیشه پیچیده و گران هستند. سیستم های ابری به راحتی و در مدت چند روز یا چند هفته پیاده سازی می شوند و شما تنها با باز کردن مرورگر، وارد حساب کاربری خود می شوید، محیط کاربری را شخصی سازی می کنید و شروع به استفاده می نمایید.
زندگی بعد از استفاده از رایانش ابری چگونه است؟
- دسترسی از هرجا
اطلاعات وابسته به سیستم ها نیستند در نتیجه استفاده از اطلاعات محدودیت جغرافیایی ندارد.
- انعطاف پذیری و قابلیت اندازه گیری
سیستم های ابری (Cloud-based) به راحتی سفارشی سازی (customizable) می شوند. با تغییر نیازهای کاربران؛ قدرت ، فضای ذخیره سازی و پهنای باند قابل افزایش است.
- هزینه مناسب
کسب وکار ها بر اساس میزان استفاده، پرداخت می کنند.
- بروز رسانی بدون دردسر
سیستم های تحت وب به راحتی بروز رسانی (update) می شوند.
- سرعت
همه کاربران اطلاعات را از یک دیتاسنتر اصلی دریافت می کنند و در نتیجه سرعت خیلی بیشتر خواهد بود.
اطلاعات در اثر حادثه و یا بلایای طبیعی از بین نخواهد رفت. همچنین دیتا سنتر ابری برای امنیت از پروتکل ها و ساختارهای امن پیروی می کند.