آنچه در این مقاله می‌خوانید
طرح بازیابی پس از فاجعه (Disaster Recovery Plan) رویکردی ساختاریافته و شامل دستورالعمل‌ها و ابزارهای لازم است که کمک می‌کند پس از وقوع حملات سایبری، بلایای طبیعی یا سایر اختلالات سیستم‌های اصلی، داده‌ها و عملیات بازیابی شوند. این طرح با تعیین اقدامات لازم باعث می‌شود زمان توقف سیستم‌ها کاهش یابد، از اطلاعات حساس محافظت شود و تداوم کسب‌وکارها نیز تضمین شود.
بازیابی پس از فاجعه چیست؟
بازیابی پس از فاجعه (DR) فرآیندی است که سیستم‌های اصلی و داده‌ها را پس از وقوع حوادث غیرمنتظره مانند بلایای طبیعی، حملات سایبری یا خرابی سخت‌افزار باز‌می‌گرداند. این فرآیند بر مواردی چون کاهش زمان توقف سیستم‌ها، محافظت از اطلاعات حساس و تضمین بازگشت سریع به عملکرد کامل سیستم‌ها متمرکز است. امروزه که حملات سایبری پیچیده‌تر شده‌اند داشتن استراتژی قوی برای بازیابی پس از فاجعه جهت کاهش ریسک‌ها و حفظ انعطاف‌پذیری عملیاتی ضروری است.
بازیابی پس از فاجعه فقط به معنای بازگشت به وضعیت عادی نیست بلکه به معنای پیش‌دستی کردن است. سازمان‌ها باید از طریق برنامه‌ریزی جامع، آزمودن منظم و بهره‌گیری از ابزارهای پیشرفته امنیت سایبری از هرگونه فاجعه پیشگیری کنند. این رویکرد توانایی بازیابی سریع از اختلالات را تضمین می‌کند و اثرات بلندمدتی بر بهره‌وری می‌گذارد.
طرح بازیابی پس از فاجعه چگونه عمل می‌کند؟
این طرح صرفاً به حوادث واکنش نشان نمی‌دهد بلکه به گونه‌ای طراحی شده که اختلالات را به حداقل رسانده و فعالیت کسب‌وکار را در شرایط غیرمنتظره تداوم ببخشد. طرح بازیابی پس از فاجعه برای تحقق‌بخشی به هدف، بر سه اصل استوار است:
- پیشگیری: اولین خط دفاعی در هر DRP پیشگیری است. این مرحله شامل شناسایی آسیب‌پذیری‌های احتمالی در زیرساخت سازمان و اجرای اقداماتی برای کاهش ریسک‌هاست. چنین اقدامات پیشگیرانه‌ای از مدیریت وصله‌های امنیتی گرفته تا تقسیم‌بندی شبکه احتمال وقوع اختلالات را کاهش داده و محیطی مقاوم برقرار می‌کند.
- شناسایی: هیچ سیستمی علیرغم اقدامات پیشگیرانه‌ای که انجام می‌دهد، کاملاً در برابر اختلالات مصون نیست. بخش شناسایی به تشخیص سریع مشکلات هنگام وقوع می‌پردازد. سازمان‌ها با بهره‌گیری از ابزارهای نظارتی و سیستم‌های هشدار و تشخیص تهدیدات می‌توانند ناهنجاری‌ها یا نقض‌های امنیتی را سریع شناسایی کرده و پروتکل‌های پاسخ ضروری را پیش از تشدید خسارات فعال سازند.
- اصلاح: سازمان‌ها پس از شناسایی حادثه می‌توانند سیستم‌های آسیب‌دیده، داده‌ها و عملیات را به حالت قبلی بازگردانند. این مرحله شامل مراجعه به نسخه‌های پشتیبانی امن، پیکربندی مجدد سیستم‌های آسیب‌دیده یا استقرار منابع جایگزین برای تضمین تداوم کسب‌وکار می‌شود.
طرح‌های بازیابی پس از فاجعه که جامع و آزموده باشند بازیابی سریع و کم‌اختلال را تضمین می‌کنند و به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا با حداکثر کارایی به وضعیت عادی بازگردند.
چرا داشتن DRP ضروری است؟
در جهان امروز، تهدیدات سایبری پیچیده‌تر و خسارت‌آمیزتر از همیشه شده‌اند. اگر اختلالی رخ دهد، طرح‌های بازیابی پس از فاجعه تضمین می‌کنند کسب‌وکار شما بتواند به سرعت سیستم‌های حیاتی را بازیابی کرده و زمان توقف را به حداقل برساند. بدون وجود طرح‌های قوی حتی وقفه‌های کوتاه نیز می‌توانند منجر به زیان‌های مالی سهمگین، آسیب به اعتبار و بی‌اعتمادی مشتریان شوند. توانایی بازیابی سریع پس از نقض امنیتی یا خرابی سیستم نه‌تنها شما را چند قدم از رقبا جلوتر می‌برد بلکه برای تجارت شما نیز ضروری است.
علاوه‌بر‌این مقررات روزبهروز سخت‌گیرانه‌تر می‌شوند و سازمان‌ها را ملزم می‌کنند که در برابر نقض داده‌ها و خرابی سیستم‌ها مقاومت نشان دهند. طرح بازیابی پس از فاجعه‌ای که درست طراحی شده باشد نه تنها به رعایت این الزامات نظارتی کمک می‌کند بلکه به مثابه زیربنایی جهت مدیریت ریسک در شرکت است. این طرح تضمین می‌کند که کسب‌وکار شما عملیات خود را انجام دهد، داده‌های حساس را محافظت کند و حتی در مواجهه با شرایط غیرمنتظره دوام بیاورد.
انواع طرح‌های بازیابی پس از فاجعه
طرح‌های بازیابی پس از فاجعه بسته به نیازها، ریسک‌ها و اولویت‌های سازمان شما تنظیم می‌شوند. در ادامه برخی از رایج‌ترین این طرح‌ها آمده است:
- طرح بازیابی مرکز داده: این طرح به بازیابی و ایمن‌سازی مراکز داده فیزیکی و مجازی سازمان پس از وقوع حادثه می‌پردازد. طرح بازیابی مرکز داده شامل بازیابی سرورها، فضای ذخیره‌سازی و زیرساخت شبکه می‌شود که زمان توقف سیستم‌ها را به حداقل می‌رساند.
- طرح بازیابی ابری: این مدل مخصوص بازیابی و حفاظت از سیستم‌ها و داده‌های مبتنی بر ابر طراحی شده است. طرح بازیابی ابری ریسک‌های خاص در محیط ابری را مانند اختلال در سرویس، نقض داده‌ها یا قطعی ارتباطات را پوشش می‌دهد و ضمانت می‌کند که محیط‌ها و سرویس‌های ابری بتوانند سریع به ادامه عملیات بپردازند.
- طرح بازیابی پس از حوادث امنیت سایبری: این طرح ویژه برای پاسخ و بازیابی پس از حملات سایبری مانند باج‌افزار، نقض داده‌ها یا حملات DDoS طراحی شده است. مراحل این طرح شامل جداسازی سیستم‌های آسیب‌دیده، مدیریت ارتباطات و بازیابی داده‌ها از پشتیبان‌ها است و همزمان آسیب‌پذیری‌ها را نیز برطرف می‌کند تا از حملات آینده جلوگیری شود.
- طرح تداوم کسب‌وکار: این طرح جامع بازیابی پس از فاجعه را با استراتژی‌های گسترده‌تر تداوم کسب‌وکار ادغام می‌کند تا تمام عملکردهای حیاتی اعم از فنی و عملیاتی در طول بحران فعال باقی بمانند. این طرح از کانال‌های ارتباطی گرفته تا خدمات ضروری را پوشش می‌دهد.
مراحل ایجاد DRP مؤثر
تهیه طرح بازیابی پس از فاجعه فراتر از رفع نیاز شرکت است چرا‌که این کار به تاب‌آوری سازمان شما کمک می‌کند. این مراحل را دنبال کنید تا برای بازیابی سریع و ایمن هنگام وقوع فاجعه آماده شوید:
- ارزیابی ریسک‌ها و تأثیرات احتمالی: ارزیابی جامعی کنید تا تهدیدات احتمالی شناسایی شود. تمرکز خود را بر روی ریسک‌های امنیت سایبری، هزینه‌های توقف سیستم و سیستم‌های حیاتی که باید در سناریوی فاجعه در اولویت قرار گیرند بگذارید.
- تعیین اهداف بازیابی: اهداف زمان بازیابی و اهداف نقطه بازیابی را مشخص کنید تا انتظارات برای سرعت و میزان داده‌ای که باید بازیابی شود معلوم شود. این معیارها در ادامه برنامه‌ریزی شما مفید خواهند بود.
- تدوین برنامه پاسخ و ارتباطات: شخص مسئول اجرای هر مرحله از فرآیند بازیابی پس از فاجعه را مشخص کنید و از برقراری ارتباط او و سایر بخش‌ها مطمئن شوید؛ این مورد شامل تیم‌های داخلی و همچنین شرکا یا فروشندگان خارجی می‌شود.
- آزمایش و به‌روزرسانی منظم: طرح خود را به‌طور منظم از طریق شبیه‌سازی و تمرین‌های واقعی آزمایش کنید تا کارها همانطور که انتظار دارید پیش برود. بر اساس نتایج، طرح را اصلاح کرده و آن را با تهدیدات امنیتی جدید یا تغییرات عملیاتی تطبیق دهید.
- ادغام با برنامه‌ریزی تداوم کسب‌وکار: اطمینان حاصل کنید که DRP شما بخشی از استراتژی تداوم کسب‌وکار است که هم بازیابی فوری پس از فاجعه و هم پایداری بلندمدت را پوشش می‌دهد.
این رویکرد جامع به محافظت از سازمان شما در برابر اختلالات کوتاه‌مدت و ریسک‌های بلندمدت کمک خواهد کرد.
مقایسه طرح بازیابی پس از فاجعه با طرح تداوم کسب‌وکار
| طرح بازیابی پس از فاجعه | طرح تداوم کسب‌وکار | |
| حوزه عملکرد | به بازیابی سیستم‌های فناوری اطلاعات و داده‌ها می‌پردازد | کلیه عملیات کسب‌وکار از جمله فناوری اطلاعات، نیروی انسانی، تأسیسات و ارتباطات را در بر می‌گیرد |
| هدف | زیرساخت حیاتی فناوری اطلاعات و دسترسی به داده‌ها را بازیابی می‌کند | به تداوم تمامی عملکردهای اساسی کسب‌وکار می‌پردازد |
| بازهٔ زمانی اجرا | پس از وقوع فاجعه جهت بازیابی دارایی‌های فناوری اطلاعات فعال می‌شود | در حین اختلال و پس از آن جهت حفظ تداوم کسب‌وکار فعال می‌شود |
| نمونه‌هایی از پوشش‌دهی اختلالات | حملات سایبری، خرابی سخت‌افزار و تخریب داده‌ها | بلایای طبیعی، اختلالات زنجیره تأمین، کمبود نیروی انسانی و خرابی‌های فناوری اطلاعات |
| اجزای اصلی | پشتیبان‌گیری از داده‌ها، بازیابی سرورها و احیای شبکه | برنامه‌های ارتباطی، ایمنی کارکنان، سایت‌های کاری جایگزین و مدیریت تأمین‌کنندگان |
| تحت‌مالکیت | تیم‌های فناوری اطلاعات و امنیت سایبری | رهبری اجرایی، منابع انسانی، عملیات و فناوری اطلاعات |
طرح بازیابی پس از فاجعه به بازیابی سیستم‌های فناوری اطلاعات پس از وقوع حوادث اختلال‌زا می‌پردازد اما طرح تداوم کسب‌وکار (Business Continuity Plan) رویکرد جامع‌تری دارد تا کل سازمان بتواند در حین بحران و پس از آن به فعالیت ادامه دهد. درک تفاوت‌های این دو طرح با یکدیگر برای محافظت از کسب‌وکار در برابر توقف عملیات و از‌دست‌رفتن داده‌ها حیاتی است.
چرا سازمان‌ها به هر دو طرح نیاز دارند؟
هر دو طرح بازیابی پس از فاجعه و تداوم کسب‌وکار از بخش‌های حیاتی استراتژی مدیریت ریسک سازمان محسوب می‌شوند با اینکه اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند. طرح بازیابی پس از فاجعه سیستم‌های فناوری اطلاعات را پس از اختلال سریع بازیابی می‌کند اما سازمان‌ها بدون وجود طرح تداوم کسب‌وکار ممکن است همچنان با توقف کامل عملیات مواجه شوند.
شرکت‌ها با ادغام این دو طرح می‌توانند همزمان از دارایی‌های دیجیتال خود محافظت کنند و اطمینان حاصل کنند که عملکردهای اصلی کسب‌وکار در طول بحران فعال باقی می‌مانند. این رویکرد یکپارچه به کاهش زیان‌های مالی، حفظ اعتماد مشتریان و رعایت الزامات نظارتی کمک شایانی می‌کند.
مزایای طرح بازیابی پس از فاجعه
طرح بازیابی پس از فاجعه‌ای که منسجم باشد فراتر از جوانب ایمنی را پوشش می‌دهد. این رویکرد پیشگیرانه به تاب‌آوری سازمان‌ها در برابر تهدیدات سایبری و حوادث غیرمنتظره کمک می‌کند. چهار مزیت اصلی اجرای DRP عبارت‌اند از:
- کاهش زمان توقف عملیات: طرح بازیابی پس از فاجعه به سرعت سیستم‌های حیاتی، برنامه‌های کاربردی و داده‌ها را بازیابی می‌کند. این امر موجب کاهش وقفه در عملیات و جلوگیری از زیان‌های مالی احتمالی می‌شود.
- ارتقای امنیت داده‌ها: طرح بازیابی پس از فاجعه با ادغام پروتکل‌های پشتیبان‌گیری و بازیابی از داده‌های حساس در برابر پاک‌شدن یا تخریب به ویژه در صورت بروز حملات سایبری یا خرابی سیستم محافظت می‌کند.
- انطباق با مقررات: بسیاری از صنایع به طرح‌های بازیابی پس از فاجعه قوی برای رعایت استانداردهای نظارتی نیاز دارند. وجود DRP نشان‌دهنده تعهد سازمان به حفاظت از داده‌ها و تضمین تداوم کسب‌وکار است و از جریمه‌های سنگین جلوگیری می‌کند.
- افزایش اعتماد مشتریان: وجود DRP کارآمد به مشتریان و ذی‌نفعان اطمینان می‌دهد که سازمان شما آمادگی لازم برای بازیابی سریع را دارد و حتی در شرایط بحرانی نیز خدمات خود را ارائه می‌دهد. منبع
با راهکار DR ابرآمد، کسب‌وکار خود را در برابر هرگونه بحران ایمن کنید:
- طرح بازیابی پس از فاجعه (DRP) چه تفاوتی با طرح تداوم کسب‌وکار (BCP) دارد؟
DRP تمرکز اصلی‌اش بر بازیابی سیستم‌های فناوری اطلاعات و داده‌ها پس از وقوع حادثه است، در حالی‌که BCP رویکرد جامع‌تری دارد و تضمین می‌کند تمامی عملیات حیاتی سازمان (از نیروی انسانی تا ارتباطات و تأمین‌کنندگان) در طول بحران و پس از آن ادامه پیدا کند.
- چرا سازمان‌ها به طرح بازیابی پس از فاجعه نیاز دارند؟
چون تهدیدات سایبری و اختلالات سیستم‌ها روزبهروز پیچیده‌تر می‌شوند و حتی یک وقفه کوتاه می‌تواند خسارت مالی و اعتباری بزرگی ایجاد کند. وجود DRP باعث می‌شود زمان توقف به حداقل برسد، داده‌ها محافظت شوند و کسب‌وکار بتواند سریعاً به حالت عادی بازگردد.
- مراحل اصلی ایجاد یک DRP مؤثر چیست؟
۱. ارزیابی ریسک‌ها و اثرات احتمالی روی سیستم‌ها و کسب‌وکار
۲. تعیین اهداف بازیابی (زمان و میزان داده قابل بازیابی)
۳. تدوین برنامه پاسخ و ارتباطات برای مشخص کردن وظایف و مسئولیت‌ها
۴. آزمایش و به‌روزرسانی منظم طرح برای اطمینان از کارایی آن
۵. ادغام با برنامه‌ریزی تداوم کسب‌وکار برای پوشش هم بازیابی فوری و هم پایداری بلندمدت
این مقاله را به اشتراک بگذارید
